برای درک و دانستن رفتار ناهنجار ، نیاز داریم تا بفهمیم که اصلا رفتار هنجار چگونه است و به شکلی اجرا می شود. روانشناسی مثبت گرایانه همیشه تعاریفی از رفتارهای مثبت را ارائه می دهد و از قبال آن به مفاهیم رفتاری نابهنجار می رسد. در هر صورت می توانیم رفتار غیر عادی را ترکیبی از رفتارهای شخصی اعم از پریشانی، اختلال عملکرد روانی، انحراف از هنجارهای اجتماعی، خطرناک بودن برای خود و جامعه در نظر بگیریم.

انجمن سلامت و رفاه اجتماعی آمریکا ناهنجاری های رفتاری را شامل یک سری الگوهای مخرب در کودکان در نظر می گیرد که حداقل به مدت 6 ماه طول می کشد و باعث مشکلاتی در مدرسه ، خانه و در اجتماع می شود.

این با رفتارهای چالش برانگیز که گاهی کودکان نشان می دهند متفاوت است. تقریبا همه ی بچه ها عصبانی می شوند یا در برخی مواقع به شیوه ی پرخاشگرانه، عصبانی  می شوند و  یا سرکشی می کنند.

در حالیکه این رفتارها چالش برانگیزند ولی بخش نرمالی از رشد کودکان به حساب می آیند.

در بخش زیر به بررسی یک سری از ناهنجاری های رفتاری و علائم آنها می پردازیم.

1: اختلال ADHD

ناهنجاری است که باعث عدم توجه کودک ، باعث بیش فعالی و فعالیت های فراوان می شود.

این اختلال معمولا بعد از سن 6 سالگی برجسته تر می شود علی الخصوص در زمانی که کودک وارد مدرسه می شود و نیاز است تا با فعالیت های جدید تطابق پیدا کند و آرام تر رفتار کند.

2: اختلال سلوک یا CD

این کودکان تمایل دارند تا از قوانین اجتماعی سرکشی کنند و رفتارهای غیر اجتماعی را از خود بروزمی دهند. این امر تاثیر عمده ای بر زندگی شخصی ، اجتماعی و تحصیلی فرد دارد. این ناهنجاری در سنین خردسالی و نوجوانی بروز می کند.

دارای علایمی از قبیل خشونت، سرکشی، خود برتر بینی، فعالیت های ناهنجار جنسی، آزار حیوانات هستند.

آنها اعمال قبیحی چون دروغ و ترفند را در دستور کار خود قرار می دهند و به تخریب اموال و اشیا خانه مبادرت می کنند. حتی ممکن است از خانه فرار کنند یا دست به دزدی بزنند.

3: اختلال نافرمانی مخالف ODD

این کودکان رفتارهای خصومت آمیزی را در مقابل افرادی که سرپرستی آنها را دارند از جمله والدین ، مربیان و یا معلمان از خود نشان می دهند. علیرغم کودکانی که دارای اختلال رفتاری یا CD هستند این کودکان از قوانین جزئی تر سرپیچی می کنند تا قوانین مهم تر و بزرگ تر.

از نشانه های بارز آنها بدخلقی و تحریک پذیری، پافشاری بیش از حد، نق زدن های مکرر، آزار بی دلیل اطرافیان بدون معذرت خواهی و دیدگاه های کینه توزانه.

4: اختلال اضطراب:

اختلال اضطراب در کودکان ممکن است با نگرانی های مکرر ، ترس و هراس از انجام نادرست فعالیت های روزانه پدیدار شود. از مثال های بارز این نوع اختلال می توان به اضطراب های تعمیم پذیر، انزوا، اضطراب اجتماعی و یا اختلال گسترده وسواس اشاره کرد.

5: اختلال اوتیسم ASD:

یک ناهنجاری نورولوژیکی است که عموما قبل از سن 3 سالگی در کودکان پدیدار می شود. دارای درجات و شدت های گوناگون است و در افراد گوناگون به اشکال گوناگونی بروز می کند. این کودکان در برقراری ارتباط ،تعاملات اجتماعی با دیگران و عدم تشخیص تمییز و هماهنگی در احساسات خود دچار مشکل هستند.

6: اختلال افسردگی:

اختلال افسردگی که به صورت ناراحتی های طولانی مدت،عدم علاقه به فعالیت های روزمره، عدم انجام فعالیت های مدرسه و انزوای اجتماعی بروز می کند. اختلالات دو قطبی هم می تواند نتایجی چون افسردگی و انزوا را در کودکان ایجاد کند.

7: اختلال نافرمانی مخالف:

این اختلال با الگوهای عصبانیت شناخته می شوند. این کودکان دارای رفتارهای عصبی و پرخاشگرایانه ای هستند و در مقابل یک سری از موارد از سوی دیگران گارد می گیرند.

8: اختلال استرس پس از سانحه:

این اختلال معمولا بعد از بروز یک واقعه ی عاطفی پدیدار می شود که اکثرا رویدادهای آسیب زایی هستند . خاطرات در ادامه به شکل کابوس ، تصاویر آزار دهنده یا فلش بک های ناگهانی بروز می کند و باعث رنجش خاطر آنها می شود.

9: اختلال اشتها:

اختلال اشتها در کودکان معمولا با بازی کردن با غذا توسط کودک بروز پیدا می کند. ممانعت از خوردن غذا و طفره زفتن از داشتن یک وعده ی غذایی کامل نهایتا باعث می شود کودک دچار کمبود وزن شود یا رژیم غذایی نامناسبی را پیش گیرد که نهایتا منجر به صدمه ی فیزیکی و تهدیدی برای بدن او خواهد شد.

10: شیزوفرنی:

این ناهنجاری معمولا با تحریف در دیدگاه ها و ادراک کودک شکل می گیرد و باعث می شود تا او واقعیت موجود را تغییر دهد و حتی به هذیان گویی بپردازد . این اختلال نهایتا باعث تغییرات رفتاری عدیده ای می شود.

این اختلالات به کمک توانبخشی عصبی رشدی در مراکز کاردرمانی و گفتاردرمانی همچنین مشاوره روانشناسی در کنار پزشک متخصص مغز و اعصاب و روانپزشک قابل کنترل و بهبود هستند، این تغییرات مثبت در سنین پایین با موفقیت بالایی همراه خواهد بود.

منبع:
Journal of behavioral disorder /Washington state university 2022